H ΗΛΙΚΙΑΚΗ ΕΚΦΥΛΙΣΗ ΤΗΣ ΩΧΡΑΣ ΚΗΛΙΔΑΣ

Η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας (ΗΕΩ) είναι η πρώτη αιτία απώλειας της όρασης! Επιδρά με τέτοιο τρόπο στην ωχρά κηλίδα ώστε το μάτι αργά και σταδιακά χάνει την ικανότητα να βλέπει λεπτομέρειες καθαρά. Στις σύγχρονες κοινωνίες η ΗΕΩ είναι η συχνότερη οφθαλμική πάθηση σε άτομα άνω των 55 ετών.


     Η ΗΕΩ είναι μια εκφυλιστική πάθηση της ωχράς κηλίδας, δηλαδή της περιοχής που βρίσκεται στο κέντρο του αμφιβληστροειδούς και ευθύνεται για την οξεία κεντρική όραση, που χρειάζεται στην οδήγηση ή το διάβασμα. Όταν η ωχρά κηλίδα προσβάλλεται από ΗΕΩ, η κεντρική όραση θολώνει και σιγά-σιγά ο ασθενής οδηγείται σε μη αναστρέψιμη απώλειά της στο ένα ή και στα δύο μάτια. Τα κυριότερα συμπτώματα είναι:
• Οι ευθείες γραμμές φαίνονται κυματιστές
• Μερικά γράμματα λείπουν κατά την ανάγνωση
• Μειώνεται η ικανότητα διάκρισης των χρωμάτων
• Δυσκολεύεται η όραση στο ημίφως και το σκοτάδι
    Σε προχωρημένο στάδιο της νόσου, το κέντρο του οπτικού πεδίου αλλάζει, εμφανίζεται ένα θόλωμα και ο ασθενής συναντά δυσκολίες σε πολλές καθημερινές ασχολίες όπως : ανάγνωση, οδήγηση, αναγνώριση προσώπων, παρακολούθηση τηλεόρασης , ταξίδια, ψώνια κλπ. Η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς διακρίνεται σε δυο τύπους:
Την ξηρά μορφή (μη- νεοαγγειακή)
Την υγρά μορφή (νεοαγγειακή).
    Η ξηρά μορφή είναι πιο συχνή και απαντάται στο 85-90% των ασθενών με ΗΕΩ. Προκαλείται από τη γήρανση και λέπτυνση του ιστού της ωχράς, από συσσώρευση χρωστικών στην ωχρά ή από συνδυασμό των δυο διαδικασιών. Ορισμένα νευρικά κύτταρα του αμφιβληστροειδή αλλάζουν, περιορίζοντας την ικανότητα του ασθενούς να διακρίνει λεπτομέρειες. Η υγρή μορφή της νόσου συνήθως οδηγεί γρηγορότερα σε ακόμα σοβαρότερη απώλεια της όρασης.    Η βλάβη στην ωχρά προξενείτε από περίσσεια ελεύθερων ριζών, προϊόντων μεταβολισμού, που προσβάλλουν τα κυτταρικά τοιχώματα των ματιών μας και επιβαρύνουν σημαντικά το φακό και τον αμφιβληστροειδή. Τα μάτια μας προστατεύονται ήδη από τις ελεύθερες ρίζες, με ένα φυσικό μηχανισμό άμυνας, τα αποκαλούμενα αντιοξειδωτικά, τα οποία προσλαμβάνονται από τη διατροφή μας. Σημαντικό είναι, καθώς μεγαλώνουμε, να φροντίζουμε τον οργανισμό μας, λαμβάνοντας σταθερά όλο και μεγαλύτερες ποσότητες απαραίτητων μικροθρεπτικών ουσιών.
    Εκτός από την ανεπάρκεια των απαραίτητων αντιοξειδωτικών στην ωχρά κηλίδα, υπάρχουν πολλοί παράγοντες κινδύνου που επιδρούν αρνητικά στους φυσικούς μηχανισμούς άμυνας του ματιού. Οι πιο σημαντικοί είναι: κάπνισμα, δίαιτα φτωχή σε λουτεΐνη και ζεαξανθίνη, παχυσαρκία, άμεση έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία, κληρονομικότητα, φύλο (οι γυναίκες είναι πιο ευάλωτες από τους άνδρες), υπέρταση, ανοιχτόχρωμη ίριδα.
     Στην περίπτωση της ΗΕΩ, η προφύλαξη και η πρόληψη παίζουν το σημαντικότερο ρόλο, αφού η πάθηση είναι μη αναστρέψιμη και η χαμένη όραση δεν μπορεί να αποκατασταθεί. Για το λόγο αυτό, κάθε άνθρωπος άνω των 45 ετών , πρέπει να επισκέπτεται τακτικά τον οφθαλμίατρο.
       Επιστημονικές έρευνες έχουν δείξει ότι η λήψη συμπληρωμάτων διατροφής με αντιοξειδωτικές ουσίες έχουν προφυλακτική επίδραση , μειώνοντας τον κίνδυνο ανάπτυξης ΗΕΩ και επιβραδύνοντας την εξέλιξή της . Οι ουσίες λουτεΐνη και ζεαξανθίνη είναι δυο προστατευτικά καροτινοειδή, που βρίσκονται αποκλειστικά στην « κίτρινη χρωστική της ωχράς» και ευθύνονται για την πυκνότητά της. Σύμφωνα με τη μελέτη LUNA , η λήψη λουτεΐνης και ζεαξανθίνης βελτιώνει σημαντικά την ποιότητα της χρωστικής της ωχράς κηλίδας.
      Η λουτεΐνη και ζεαξανθίνη δρουν σαν «εσωτερικά γυαλιά ηλίου» με δυο τρόπους: απορροφούν την μπλε ακτινοβολία και εξουδετερώνουν τις ελεύθερες ρίζες. Προσλαμβάνονται μόνο μέσω της διατροφής και δεν συντίθενται από τον οργανισμό. Στη φύση απαντώνται στα σκούρα πράσινα λαχανικά ( σπανάκι, μπρόκολο κλπ. ) και στα φρούτα . Για να προσλάβουμε όμως τη συνιστώμενη ημερήσια δόση λουτεΐνης και ζεαξανθίνης, θα πρέπει να καταναλώνουμε τουλάχιστον 2 βαθιά πιάτα ωμό σπανάκι καθημερινά!!
      Δημιουργήθηκαν λοιπόν χάπια, που «ενισχύουν» τα μάτια, προκειμένου η όραση να προστατευθεί για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Εκτός από λουτεΐνη και ζεαξανθίνη περιέχουν αντιοξειδωτικές βιταμίνες C και Ε , ψευδάργυρο και σελήνιο. Η κλινική μελέτη AREDS1 απέδειξε ότι ο συνδυασμός αντιοξειδωτικών παραγόντων και ψευδαργύρου μειώνει τον κίνδυνο ανάπτυξης προχωρημένης ΗΕΩ κατά 25%. Η μελέτη Luna –Study απέδειξε ότι αυξάνει τον εμπλουτισμό μικροθρεπτικών ουσιών στα μάτια. Με βάση αυτές τις μελέτες καθώς και με άλλες που βρίσκονται υπό εξέλιξη συνιστάται η λήψη συμπληρωμάτων διατροφής εδώ και χρόνια από οφθαλμιάτρους σε όλο τον κόσμο.
      Έτσι, η λήψη συμπληρωμάτων διατροφής με αντιοξειδωτικές ουσίες, λουτεΐνη και ζεαξανθίνη σε συνδυασμό με μια ισορροπημένη και πλήρη δίαιτα, προστασία από το ηλιακό φώς και υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής (πχ. διακοπή καπνίσματος, άσκηση, απώλεια βάρους), αποτελούν τη βάση της πρόληψης έναντι της ΗΕΩ.
     Στην εξιδρωματική μορφή της πάθησης οι ουσιαστικοί τρόποι αντιμετώπισης είναι σήμερα καταρχήν η φωτοδυναμική θεραπεία που εφαρμόζεται με επιτυχία τα τελευταία 7 χρόνια και συνίσταται στην επιλεκτική καταστροφή της αγγειακή μεμβράνης στην περιοχή της ωχράς. Η μέθοδος της φωτοδυναμικής εκμεταλλεύεται την ιδιότητα μιας δραστική ουσίας της verteporfin που αφενός απορροφάται επιλεκτικά από τη μεμβράνη και αφετέρου ενεργοποιείται με τη βοήθεια laser και παράγει τοξικές ενώσεις οι οποίες την καταστρέφουν.
     Τον τελευταίο χρόνο είχαμε όμως σημαντικές εξελίξεις στην θεραπεία της πάθησης με την είσοδο στην φαρέτρα μας των αντιαγγειογενετικών ουσιών(αντι-VEGF).Οι ουσίες αυτές αναστέλλουν την έκφραση του αγγειακού ενδοθηλιακού αυξητικού παράγοντα(VEGF) μίας πρωτεΐνης που προάγει μεταξύ των άλλων και την παθολογική νεοαγγείωση στην ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς.
      Η θεραπεία με τους αντι-VEGF γίνεται με έγχυση του φαρμάκου εντός της υαλοειδικής κοιλότητας του οφθαλμού ανά τακτά χρονικά διαστήματα(4-6 εβδομάδες).Οι κλινικές μελέτες έδειξαν σημαντικά αποτελέσματα από τη χρήση αυτής της θεραπευτικής μεθόδου, ενώ ο συνδυασμός της φωτοδυναμικής τόσο με αυτές τις ουσίες όσο και με άλλες(κορτικοειδή) έχει δείξει ότι ίσως αποτελέσει την θεραπευτική τακτική του αύριο.

Ιωάννης Ι. Δατσέρης
Χειρούργος Οφθαλμίατρος ΟΜΜΑ
Οφθαλμολογικό Ινστιτούτο Αθηνών