ΘΕΜΑ: Προστάτης
Όταν κατά την επίσκεψη στον ουρολόγο ένας άνδρας ακούει ότι μπορεί να έχει πρόβλημα στον προστάτη, το μυαλό του συνήθως πάει στο κακό. Φοβάται μήπως πρόκειται για κακοήθεια. Και όμως, η αλήθεια είναι ότι ο καρκίνος του προστάτη απειλεί λιγότερο από το 10% των Ελλήνων μετά την ηλικία των 50 ετών. Επιπλέον, θεωρείται ένας «καλός» καρκίνος, που σημαίνει ότι θεραπεύεται πλήρως. Από την άλλη πλευρά, τα προβλήματα του προστάτη είναι πιθανότερο να σχετίζονται με τη διόγκωση του αδένα (καλοήθης υπερπλασία του προστάτη), μια κατάσταση που αφορά τους περισσότερους άνδρες μετά τα 50.
O προστάτης υπερτρέφεται εκ φύσεως. O προστάτης είναι ένας αδένας που έχει σχήμα κάστανου και ο ρόλος του είναι να ενισχύει το σπέρμα, αλλά και να συμμετέχει στο μηχανισμό εγκράτειας των ούρων. Χαρακτηριστικό γνώρισμά του είναι ότι μετά την ηλικία των 40 ετών αρχίζει να μεγαλώνει σε μέγεθος. Αυτή είναι μια φυσιολογική διαδικασία, η οποία όμως μπορεί να προκαλέσει ενοχλήσεις όταν ο άνδρας περάσει τα 50-60 χρόνια, επειδή, καθώς ο αδένας υπερτρέφεται, σταδιακά συμπιέζει την ουρήθρα και δυσκολεύει την ούρηση. Κατά συνέπεια, η κύστη δεν αδειάζει εντελώς και παρατηρείται συχνουρία.
Η νυχτουρία αποτελεί το κύριο σύμπτωμα. Τα χαρακτηριστικά συμπτώματα της υπερτροφίας του προστάτη είναι η συχνουρία, ειδικά το βράδυ όπου ο άνδρας μπορεί να σηκώνεται, ακόμη και κάθε δύο ώρες, για να επισκεφτεί την τουαλέτα. Επίσης, συχνά αναγκάζεται να διακόψει κάποια κοινωνική δραστηριότητα, προκειμένου να ουρήσει, ενώ το πρωί περιμένει αρκετά (π.χ. 2 λεπτά) μέχρι να ξεκινήσει η ροή των ούρων. Αυτά τα αποφρακτικά συμπτώματα παρουσιάζονται μετά τα 55-60. Δεν θα πρέπει να δημιουργήσουν υπόνοιες για ύπαρξη κακοήθειας, αλλά μπορούν να αντιμετωπιστούν φαρμακευτικά, καθ’ υπόδειξιν του ουρολόγου.
Oι ηλικίες του προστάτη. Σχεδόν όλοι οι 50άρηδες έχουν καλοήθη υπερπλασία του προστάτη, όχι όμως και ενοχλήματα εξαιτίας της. Oι περισσότεροι 60άρηδες έχουν ενοχλήσεις στην ούρηση, λόγω της καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη, και πιθανόν να παίρνουν φάρμακα. Σύμφωνα με ανεπίσημα στοιχεία, οι 3 στους 10 έχουν καρκίνο του προστάτη. Στην ηλικία το 70 είναι βέβαιο ότι οι άνδρες έχουν ενοχλήσεις από τη διόγκωση του προστάτη και παίρνουν φάρμακα για τη διευκόλυνση της ούρησης. Εκτιμάται ότι οι 5 στους 10 έχουν καρκίνο του προστάτη, ενώ τέλος σχεδόν όλοι οι 80άρηδες έχουν αναγκαστεί να πάρουν μέτρα για την αντιμετώπιση της υπερτροφίας του προστάτη (φάρμακα ή εγχείρηση). Επίσης, περίπου οι 8 στους 10 έχουν καρκίνο του προστάτη αλλά, όπως αναφέρουν οι ειδικοί, επειδή ο καρκίνος εξελίσσεται αργά, εκτιμάται πως αν γίνει νεκροψία σε εκατό 80χρονους, θα φανεί ότι οι 80 είχαν καρκίνο του προστάτη, όμως τελικά δεν ήταν αυτός η αιτία θανάτου τους.
O ρόλος της μεσογειακής διατροφής. Μια διατροφή πλούσια σε ζωικά λίπη και φτωχή σε φρούτα, λαχανικά και ψάρι θεωρείται ότι αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου του προστάτη. Αν και κατά καιρούς οι έρευνες προβάλλουν την ιδιαίτερη αξία ορισμένων ουσιών για την προστασία του προστάτη -όπως το λυκοπένιο που περιέχουν οι ντομάτες, η βιταμίνη Ε και το σελήνιο-, εντούτοις δεν υπάρχει συνιστώμενη δίαιτα η οποία προφυλάσσει τον προστάτη από την κακοήθεια. Πάντως, είναι γεγονός ότι στις βόρειες χώρες η συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του προστάτη είναι κατά 20% υψηλότερη σε σύγκριση με την Ελλάδα, γεγονός που αποδίδεται κατά ένα μέρος στη διατροφή. Τέλος, έχει διαπιστωθεί ότι το αλκοόλ και ο καφές ερεθίζουν τον προστάτη και μπορεί να επιτείνουν τα συμπτώματα της υπερπλασίας του στους πάσχοντες, γι’ αυτό και οι ειδικοί συστήνουν την κατανάλωσή τους με μέτρο.
Κάθε πενηντάρης πρέπει να εξετάζει τον προστάτη του. Μετά την ηλικία των 45-50 ετών, οι άνδρες πρέπει να επισκέπτονται τον ουρολόγο σε ετήσια βάση, προκειμένου να εντοπιστεί εγκαίρως τυχόν κακοήθεια και να αντιμετωπιστεί. O ουρολόγος, με δακτυλική εξέταση από το ορθό, θα διαπιστώσει αν ο προστάτης είναι διογκωμένος ή σκληρός. Τις, θα ζητήσει να γίνει εξέταση αίματος για τις τιμές του ειδικού προστατικού αντιγόνου (PSA), μιας πρωτεΐνης που παράγεται από τον προστάτη. Τις εξετάσεις συμπληρώνει ένα υπερηχογράφημα κύστης και προστάτη. Παράλληλα, ο ουρολόγος θα ρωτήσει για τυχόν αλλαγές στο συνήθη τρόπο ούρησης, προκειμένου να διαπιστώσει σε τι βαθμό η υπερπλασία του προστάτη έχει δημιουργήσει αποφρακτικά ενοχλήματα.
Πώς αντιμετωπίζεται φαρμακευτικά. Για την αντιμετώπιση της καλοήθους υπερπλασίας του προστάτη αρχικά χορηγούνται φάρμακα (α-αναστολείς, φινεστερίδη κλπ.) που διευκολύνουν την ούρηση. Με την πάροδο των χρόνων, εάν η ούρηση αρχίσει να γίνεται και πάλι δυσχερής, πιθανόν να συστηθεί η προστατεκτομή. Υπάρχουν διαφορετικές τεχνικές αφαίρεσης, που επιλέγονται κυρίως με βάση το μέγεθος του αδένα. Σήμερα το 80-85% των προστατεκτομών γίνεται διουρηθρικά (μέσω της ουρήθρας, χωρίς τομή). Εάν, όμως, ο αδένας είναι πολύ διογκωμένος, αφαιρείται με ανοιχτό χειρουργείο (γίνεται τομή στην ηβική περιοχή). Τα τελευταία δύο χρόνια, εφαρμόζεται -με πολύ καλά αποτελέσματα- και η προστατεκτομή με λέιζερ, κυρίως για μικρού μεγέθους αδένες.
Όταν υπάρχει κακοήθεια... Υπολογίζεται ότι το 9,5% των ανδρών άνω των 50 ετών θα παρουσιάσει καρκίνο του προστάτη, αλλά μόνο για το 2,5% εξ αυτών θα είναι θανατηφόρος. Είναι πολύ σημαντικό να τονιστεί ότι ο καρκίνος του προστάτη μπορεί να προληφθεί και να θεραπευτεί. Επίσης, συνήθως έχει αργή εξέλιξη. Εντούτοις, είναι σημαντικό να διαγνωστεί έγκαιρα, προτού γίνουν μεταστάσεις (συνήθως στα οστά και στους λεμφαδένες). O μόνος τρόπος για να γίνει αυτό είναι η ετήσια προληπτική επίσκεψη στον ουρολόγο μετά τα 45-50. Εάν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του προστάτη, τότε ο έλεγχος ξεκινά μετά τα 40.
Η εξέταση του PSA δεν αρκεί. Το PSA είναι ένας ευαίσθητος καρκινικός δείκτης, ο οποίος όμως μπορεί να είναι αυξημένος χωρίς να υπάρχει κακοήθεια. Η τιμή του PSA επηρεάζεται από φλεγμονές (προστατίτιδα), από τη δακτυλική εξέταση (γι’ αυτό και μεταξύ των δύο εξετάσεων καλό είναι να μεσολαβεί χρονικό διάστημα μιας εβδομάδας), καθώς και από τη σεξουαλική επαφή. Το υψηλό PSA, λοιπόν, δεν μπορεί από μόνο του να αποτελέσει μέσο διάγνωσης καρκίνου. O μόνος τρόπος για να διαπιστωθεί η ύπαρξη κακοήθειας είναι η βιοψία (γίνεται από το ορθό). Φυσιολογικά, πάντως, το PSA πρέπει να είναι κάτω από 3,5 ng/ml (πριν από τρία χρόνια το όριο ήταν το 4 ng/ml, αλλά διαπιστώθηκε ότι μεταξύ 3,5 και 4 ng/ml όλο και μεγαλύτερος αριθμός ανδρών έχει καρκίνο του προστάτη και έτσι τα όρια άλλαξαν).
Oι βιοψίες με το... σταγονόμετρο! Για την παρακολούθηση ενός άνδρα με υψηλό ή οριακά υψηλό PSA, απαιτείται σύνεση από τη μεριά του ουρολόγου ως προς το πόσο συχνά θα τον υποβάλλει σε βιοψία. Για το λόγο αυτό, ο ειδικός παρακολουθεί στενά το ρυθμό αύξησης του PSA, δεδομένου ότι ο χρόνος διπλασιασμού του (doubling time) θεωρείται σημαντικός. Επιπλέον, σήμερα γίνονται και εξετάσεις μοριακής βιολογίας (μέτρηση του RTPCR του PSA), που βοηθούν να διαπιστωθεί πόσο επιθετικός είναι ο καρκίνος, άρα και πόσο γρήγορα πρέπει να επαναληφθεί η βιοψία (οι εξετάσεις αυτές δεν αποτελούν ρουτίνα).
O καρκίνος του προστάτη θεραπεύεται. Εάν ο καρκίνος του προστάτη εντοπιστεί έγκαιρα -κάτι που εξασφαλίζουν οι προληπτικές εξετάσεις και πρακτικά σημαίνει ότι δεν υπάρχουν μεταστάσεις-, τότε αντιμετωπίζεται. Oι θεραπευτικές επιλογές είναι δύο: αφαίρεση του προστάτη και ακτινοβολία. Η επιλογή της θεραπείας εξαρτάται από την ηλικία και τη γενικότερη κατάσταση του ασθενούς. Συνήθως επιλέγεται η λύση της εγχείρησης, όταν ο ασθενής είναι έως 75 ετών, ενώ όταν ο πάσχων είναι μεγαλύτερης ηλικίας, προτιμώνται οι ακτινοβολίες. Τελευταία εφαρμόζεται και η βραχυθεραπεία, μια προηγμένη μέθοδος εστιασμένης ακτινοβολίας, η οποία συνίσταται στην εμφύτευση ραδιενεργών κόκκων στον προστάτη.
Πώς αντιμετωπίζονται οι επιπλοκές. Η κυριότερη επιπλοκή της προστατεκτομής είναι η ανικανότητα, η οποία όμως αντιμετωπίζεται με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή, αλλά και με επεμβάσεις, εάν κριθεί αναγκαίο (ενδοπεϊκές προθέσεις). Τελευταία, πάντως, εφαρμόζεται η προστατεκτομή με τη ρομποτική χειρουργική, χάρη στην οποία δεν βλάπτονται τα αγγεία που ελέγχουν τη στύση και έτσι μειώνεται σημαντικά η πιθανότητα πρόκλησης ανικανότητας (στη ρομποτική χειρουργική, το ρομπότ κάνει λεπτούς χειρισμούς, τους οποίους καθοδηγεί το χέρι του χειρουργού από μια ειδική κονσόλα). Η δεύτερη συχνότερη επιπλοκή της προστατεκτομής είναι η ακράτεια, η οποία όμως σταδιακά, μέσα σε 6-9 μήνες από την επέμβαση, μειώνεται. Αλλά ακόμη και αν επιμείνει, υπάρχουν φαρμακευτικές λύσεις για την αντιμετώπισή της.
Μπορεί να είναι προστατίτιδα. Εκτιμάται ότι 1 στους 3 άνδρες μετά την ηλικία των 50 ετών ταλαιπωρείται από συμπτώματα όπως η συχνουρία, ο πόνος κατά την ούρηση και η δυσκολία στην κανονική ροή των ούρων. Τα συμπτώματα όμως αυτά μπορεί να οφείλονται σε φλεγμονή του προστάτη (προστατίδα), είτε οξεία είτε χρόνια. Ωστόσο, μπορεί να υποκρύπτουν και κάποιο άλλο ουρολογικό πρόβλημα (π.χ. πέτρα στα νεφρά), γι’ αυτό και πρέπει να εκτιμώνται από τον ουρολόγο. Συνήθως η προστατίτιδα αντιμετωπίζεται με φαρμακευτική αγωγή (αντιβίωση).
Το σεξ δεν βλάπτει τον προστάτη. Σήμερα έχουν καταρριφθεί ορισμένοι διαδεδομένοι μύθοι για τον καρκίνο του προστάτη, όπως ότι κινδυνεύουν περισσότερο όσοι έχουν έντονη σεξουαλική δραστηριότητα - αλλά και το αντίθετο! Ένας ακόμη μύθος είναι ότι απειλούνται περισσότερο όσοι έχουν συχνά φλεγμονές στον προστάτη (προστατίτιδα).
Σ.Α.Σ Ε.Η.Ε